W otłarzu-relikwiarzu św. Urszuli i jej Towarzyszek w Lądzie przechowywane są m.in. 54 głowy relikwiarzowe Kolońskich Męczenniczek okryte cennymi tkaninami i dekorowane tekstylnymi kwiatami. Wstępne badania przeprowadzone nad tym unikalnym zespołem  relikwii wykazały, że każdą z głów okrywają 3 warstwy dekoracyjnych tkanin, z których najmłodsza, wierzchnia, pochodzi z połowy XIX w., najstarsza zaś sięga czasów średniowiecza, kiedy to w połowie XIII w. relikwie trafiły z Kolonii do Lądu. Kolekcja relikwii w ołtarzu-relikwiarzu św. Urszuli stanowi unikalny w skali naszego kraju, i bardzo rzadki w Europie, zespół zachowany wraz z oryginalną dekoracją.

W grudniu 2010 r. podjęliśmy decyzję o przeprowadzeniu szczegółowych badań i konserwacji wybranej grupy głów reliwiarzowych i dekorujących je tkanin, aby na tej podstawie przygotować kompleksowy program badawczy i konserwatorski dla całego zespołu. Wyselekcjonowano 4 obiekty, a wśród nich najcenniejszą czaszkę okrytą średniowieczną,  złotolitą tkaniną dekorowaną licznymi tarczami herbowymi średniowiecznego rycerstwa. Po podpisaniu stosownego porozumienia, relikwie i cenne tkaniny trafiły do pracowni prof. Heleny Hryszko, kierownika Katedry Konserwacji i Restauracji Tkanin Zabytkowych na Wydziale Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

Przybycie tak niecodziennych „gości” studentki pracowni przywitały okolicznościowym tortem, dekorowanym humorystycznie potraktowanymi „portretami czaszek”. Najcenniejszej z relikwiarzowych głów, tej dekorowanej herbową tkaniną, nadano imię Teodora.

Po  dezynfekcji (przeprowadzonej w komorze gazowej w Bibliotece Narodowej)  i sporządzeniu dokumentacji fotograficznej, technologicznej i rentgenowskiej, rozpoczęto demontaż dekoracji kwiatowych oraz pierwszej warstwy tkanin. Po ich zdjęciu ukazała się dekoracja wykonana z pąsowego i zielonego adamaszku, którego powstanie wstępnie datuje się na wiek XVI. Pod warstwą adamaszkowej osłony, której jeszcze nie zdemontowano, widać już średniowieczną tkaninę jedwabną. Zakończenie prac badawczych i konserwatorskich przewidziane jest w czerwcu bieżącego roku.

Ks. Janusz Nowiński SDB

Kustosz Zabytków Dawnego Opactwa w Lądzie nad Wartą